جاتون خالی دیشب در مسجد بعد نماز با امام جماعت گرم صحبت بودیم که جوونی آمد و از ایشون سوالی داشت، عرض کردم اگه بنده مزاحم هستم مرخص میشوم، اما جوان گفت: باشید حاج آقا اشکالی نداره شما هم بشنوید و شروع کرد به توضیح دادن مطلبش؛ از پدر مرحومش حرف میزد؛ نگران و مضطرب بود؛ قضیه از این قرار بود که ایشون خواب بدی در مورد پدرش دیده و حس میکنه که اون خدابیامرز _ که به گفته خودش مرد خیلی خوبی بوده و زیاد عبادت می کرده _ الان حال خوبی نداره و داره عذاب می شه. می گفت بعد از پرس و جو از اطرافیان چند نفر این عقیده رو داشتن که پدرش به بهونه مردم داری خیلی وقتها ریا می کرده.
جوون از حاج آقا خواهش کرد در مورد ریا براش توضیح بده و من گرم گوش کردن بودم ... ببین پسرم ! اینکه خدای نکرده پدرت ریا میکرده یا نه کسی جز خودش و خدا نمیتونه بگه و به هرحال بهتره همه ما برای والدین مرحوممون طلب مغفرت کنیم. و اما در مورد ریا باید بگم ریا یعنی اعمال خوب و درست رو نه به خاطر رضای خدا بلکه به خاطر خوشایند و جلب توجه، محبت و احترام مردم انجام بدیم. چنین نیتی باعث می شه عمل ما هیچ ارزشی پیش خدا نداشته باشه و تنها أجر اون، همون توجه مردم باشه. در ضمن تاثیرات معنوی کار خیر روی روح رو هم از بین می بره. میتونی تصور کنی که چه قدر زشت و نا خوشاینده که عملی رو به خاطر قرب الهی انجام بدیم و برعکس از خدا دورتر هم بشیم! هرچند بیشتر سفارش شده که عباداتمون رو تو خفا انجام بدیم ولی اگر هم کسی نیّتش رضای خدا باشه و عملش رو به مردم هم نشون بده باز نمیشه گفت یه شخص ریاکاره .
فقط هم لازم نیست عباداتمون ریاکارانه باشه. مثلا یکی با زاهد و پارسا نشون دادن خودش ریا میکنه و دیگری با نشست و برخاست با آدمهای خوب البته به منظور خوب نشون دادن خودش و ... . گاهی هم ممکنه با ابراز عقایدی که بهشون اعتقاد نداریم ریا کنیم که به هرحال باعث میشه نفاق و دورویی جزو خصلتهامون بشه حالا اون دروغهایی که حین عمل می گیم به کنار ! چیزی که باید بهش توجه داشته باشیم نشانههای ریاس. امام علی (ع) می فرماید : «للمُرائی ثلاث علامات: یَکسل اذا کان وحده، و ینشطِ اذا کان فی الناس، و یزید فی العمل اذا آُثنی علیه و یُحِبُّ آَن یحمَدَ فی جمیع اموره. ریا کار سه نشانه دارد: وقتی تنهاست، کسل و بی حال است، وقتی در میان مردم است نشاط دارد، وقتی از او تعریف می شود، بر عمل خویش می افزاید و دوست دارد در همه کارهایش او را ستایش کنند.» کافی ج 2 ص 295 ریشه این خصلت ناپسند حب ذات و ضعف اخلاص در ایمانه. برای درمانش خوبه که بدونیم اگر طرف معاملمون خدا باشه چیزی به دست می آریم که هیچ جای دنیا پیدا نمی شه. ما وجود گرون قیمتی داریم، حیفه که به هیچ بفروشیمش.
«ما من عبدٍ یسِرُّ خیراً الّا لم تذهب الأیام حتی یظهر الله له خیراً ... هیچ بنده ای نیست که کار خیری را پنهانی انجام دهد، مگر آنکه چند روزی نمی گذرد مگر آنکه خداوند برای او خیری را آشکار می سازد.» کافی ج 2 ص 295