یه دفه اگه یادتون باشه در مورد خشم و آدمای عصبی صحبت کردیم حالا تو این پست میخوایم بگیم ... شادی و خرمی و شوخی ؛ که اگر به حد افراط نرسه و آخرش به حرام مثل غیبت و آزار مؤمن ختم نشه، خوب و پسندیدس! رسول خدا (ص) برای شاد کردن مردم شوخی میکردن .[1]
چو شادی بکاهد، بکاهد روان خرد گردد اندر میان ناتوان[2]
روانشناسا برای خنده اثرات مهمی ذکر کردن و تو اسلام توصیه شده که مسلمونا در برخوردهای اجتماعی لبخند به لب باشن ؛ حتی اگه غم و غصه ها ذهنشونو مشغول کرده باشه . امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: "شادی مؤمن در چهره اش نمایان و اندوه او در قلبش پنهان است".
با دل خــونین، لب خنـــدان بیـــاور جام را
نی گرت زخمی رسد چون چنگ آیی در خروش[3]
در مورد شوخی که زمینه ساز خندس ، دو گروه احادیث داریم: یک دسته توصیه به خنده می کنه و دسته دیگه نهی از اون : پیامبر اسلام(ص) فرمود: "من شوخی می کنم، ولی در گفتارم جز حق نمی گویم". امام صادق(ع) هم می فرماید: "مؤمن شوخ طبع و خوش مشرب است، ولی منافق گرفته و خشمآلود".
تو روایات دستة دوم، امام صادق(ع) فرمود: "... از شوخی بپرهیز، زیرا بزرگی و عظمت شخص را از بین می برد و موجب ریختن آبروی وی می شود". پیامبر هم فرمودن: "مزاح بیش از حدّ آبروی شخص را می برد". حالا برای اینکه از این دو دسته روایات نتیجه گیری کنیم باید بگیم: بذله گویی شوخ طبعی به اندازه و بدون آثار مخرب یا عوارض منفی پسندیدس و صفت انسانی و خوبیه که امامان معصوم(ع) بهش توصیه کردن. تو همین صفت پسندیده اگه زیاده روی بشه، یا آثار و عوارض تخریبی و منفی داشته باشه، مثلاً باعث ناراحتی یا آبروریزی و عیبجویی کسی بشه، دیگه صفت مثبتی نیست . خوبی و بدی شوخی ،نسبیه و بستگی به اهداف،نتایج، تأثیرات اجتماعی، و ... داره پس نباید بی خود قضاوت کرد . حالا اگه کسی شوخی بی جا کرد منتظر باشه که :
1ـ شخصیتش از بین بره .
2ـ مردم در برابرش گستاخ بشن و ارزششو از دست بده .
3ـ دشمناش زیاد بشن .
4ـ نور ایمان تو دلش خاموش بشه.
5ـ و با عرض معذرت عقلش کم بشه !
یکی از موارد شوخی ناپسند شوخی با نامحرم به شکلیه که باعث تحریک شهوانی بشه قرآن در این مورد میفرماید: "همیشه در مسیر نیکی و تقوا به یکدیگر کمک کنید و هیچگاه دیگران را بر گناه و دشمنی کمک نکنید".[4]
آخرین نکته انواع خندس ؛ مثلاً :
1ـ خنده صدا دار: این خنده از غفلت سرچشمه می گیره و شایسته افراد با شخصیتی مثل شما نیست و اسلام هم باهاش موافق نیست . امام علی(ع) در توصیف پرهیزگاران می فرماید: "آن ها اگر بخندند، صدایشان بلند نمی شود".[5]
2ـ خندة زیاد: یعنی همین الکی خندیدن که خوب اینم درست نیست . رسول اکرم(ص) می فرماید: "خندة زیاد دل را می میراند". [6]
3ـ خنده تمسخر آمیز: برای مسخره کردن دیگران هم خندیدن دیگه واویلا .... !
4- خندة طبیعی: این یکی نه بیش از حد زیاده نه دور از نزاکت و متانت . همین مدلشه که تو روابط اجتماعی لازمه و خیلی هم بهش توصیه شده و خود پیامبر(ص) از همه بیشتر خنده به لب داشتن ![7]
[1] . مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج 6، ص 556.
[2] . فردوسی
[3] . حافظ
[4] . مائده (5) آیه 2.
[5] . نهج البلاغه، فیض الاسلام، خطبة 184.
7 . سفینه البحار، ج 1، ص 416. * با استفاده از آرشیو مرکز ملی پاسخگویی دینی : http://www.pasokhgoo.ir