با عرض سلام و تشكر از لطف و دقت نظر شما؛ اسلام رعايت بهداشت و نظافت را كه در حفظ سلامتي انسان نقش اساسي دارد، مورد تأكيد قرار داده تا جايي كه رسول گرامي (ص) فرمود: "نظافت نشانة ايمان است".(1) نيز فرمود: "اگر براي امتم مشقت نبود، مسواك كردن هنگام وضو را واجب مي‌كردم".(2)
از خودكشي و خوردن و آشاميدن چيزهاي زيانبار (ضرري كه قابل اعتنا باشد و در عرف مردم به آن ضرر گفته شود) منع كرده و اين ها را حرام فرموده است.
قرآن مي‌فرمايد: "خودكشي نكنيد، خداوند نسبت به شما مهربان است".(3) و مي‌فرمايد: "خود را به دست خويش به هلاكت نيفكنيد".(4) نيز فرمود: "كسي را كه خداوند خونش را حرام كرده است به قتل نرسانيد مگر آن جا كه به حق باشد".(5) اين آيات خودكشي و قتل نفس محترمه (جان هر كس براي خودش محترم است) را تحريم كرده، وقتي قتل و اضرار به نفس حرام شد، حفظ آن واجب مي‌شود.
اجماع يكي از ادله وجوب حفظ نفس و حفظ سلامتي است . مرحوم نراقي مي‌فرمايد: "اجماع منعقد است كه حفظ نفس بر تمام واجبات مقدم است.(6) نيز اجماع فقها بر اين است هر چيزي كه بر بدن ضرر داشته باشد، استفاده از آن (در جهتي كه به بدن ضرر برساند) حرام است.(7)
و سومين دليل بر وجوب حفظ سلامتي روايات است: امام صادق (ع) فرمود: "خداوند از روي علم و آگاهي هر آن چه را كه بر بدن و جسمانسان‌ها زيانبار بود حرام فرمود".(8) حضرت رضا(ع) فرمود: "خداوند حرام نكرد مگر چيزهايي را كه ضرر دارد و موجب تلف يا فاسد شدن مي‌گردد، پس چيزهايي را كه مؤثر در تقويت بدن است، حلال كرد و هر چيزي را كه مضر به بدن است و نيروي جسمي را كاهش مي‌دهد و يا باعث مرگ مي‌شود، حرام فرموده است".(9)
از امام صادق (ع) سؤال شد: فردي كه بدنش زخمي است و جنب شده و مي‌ترسد اگر غسل كند، آب براي بدنش ضرر داشته باشد، چه كند؟ حضرت جواب داد: "نبايدغسل كند، بلكه بايد بر جاي غسل تيمم نمايد".(10)
با توجه به اين روايات و روايات ديگري كه در كتاب‌هاي حديث موجود است، فقها فتوا داده‌اند كه حفظ نفس واجب است و اقدام به هرگونه كاري كه سلامتي را به خطر بيندازد، حرام است ؛ مانند خوردن غذاهاي زيانبار و رفتن به جاهاي خطرناك ،‌حتي اگر امور واجبي مانند وضو و غسل ضرر داشته باشد، بايد تيمم نمود و اگر روزه ضرر داشته باشد، نبايد روزه گرفت.(11)
پي‌نوشت‌ها:
1 - بحارالانوار، ج1، ص 109.
2 - صادق احسانبخش ، آثار الصادقين، ج9، ص 204.
3 - نساء (4) آيه 29.
4 - بقره (2) آيه 195.
5 - اسراء (17) آيه 33.
6 - احمد نراقي، مستند الشيعه، ج5، ص 32.
7 - همان، ص 17.
8 - وسائل الشيعه، ج16، ص 310.
9 - مستدرك الوسائل، ج16، ص 165.
10 - وسائل الشيعه، ج1، ص 968.
11 - توضيح المسائل مراجع، ج1، ص 394، مسئله 669 و 1567 و ج2، ص 531، مسئله 2630.
مركز ملي پاسخ به سوالات ديني: http://www.pasokhgoo.ir