با عرض سلام و تشكر از شما؛ در توجيه دروغ مصلحت آميز در دين مقدس اسلام قانوني داريم به نام "اهم و مهم"؛ يعني در مواردي كه دو حكم از اسلام داشته باشيم و مكلّف نتواند در يك زمان به هر دو عمل كند، لازم است به تكليفي كه اهميت بيشتري دارد، عمل نمايد. دروغ در اسلام حرام است، ولي در مواردي براي رعايت مصلحت مهم‏تر مجاز شمرده شده است، مانند دروغ براي حفظ جان خود يا مسلمان ديگر، در صورتي كه مجرد نباشند. مواردي كه از حرمت دروغ استنثنا شده، در دو موضوع خلاصه مي‏شود: 1 - اضطرار؛ يعني جايي كه انسان ناچار باشد براي رفع ضرر مالي يا جاني يا ناموسي از خود يا از مسلمان ديگر دروغ گويد. 2 - اصلاح ذات البين؛ يعني هر گاه بين دو نفر كدورت و دشمني باشد، و راه آشتي دادن آنان منحصر به دروغ گويي باشد، جايز است انسان دروغ بگويد. آيت اله ناصر مكارم شيرازي، زندگي در پرتو اخلاق، ص 98؛ آيت اله شهيد دستغيب، گناهان كبيره، ج 1، ص 290. بنابراين در اسلام دروغ مصلحت‏آميز داريم ولي بدان معني نيست كه هر كس در هر مورد مصلحت ديد، دروغ بگويد، يا هر چيزي كه به مصلحت خود بود، يا مصلحت پنداشت، دروغ گويد. در اين صورت هيچ دروغي بد نخواهد بود و هر دروغي مصلحت‏آميز مي‏شود، بلكه فقط در مواردي است كه اسلام به خاطرمصالح مهم‏تري كه مفاسد دروغ را تحت الشعاع قرار مي‏دهد، جايز شمرده و آن همان دو موضوعي است كه گفته شد: اضطرار و اصلاح ذات البين.دروغ گفتن به شوخي عذاب ندارد, ولي شايسته است اين كار انجام نشود. در روايات از دروغ گفتن به شوخي هم مذمت و نهي شده است . حضرت علي (ع ) مي فرمايد: ((لا يجد عبد طعم الايمان حتي يترك الكذب هزله و جده ; هيچ بنده اي طعم ايمان را نمي چشد , مگر اين كه دروغ را چه شوخي و چه جدي ترك كند.)) (1 امام زين العابدين (ع ) به فرزندش فرمود:(( اتقوا الكذب الصغير منه و الكبير في كل جد و هزل ; از كوچك وبزرگ و جدي و شوخي دروغ بپرهيز.)) (2 دروغ گفتن به شوخي , كم كم انسان را بر دروغ جدي جرأت مي دهد. امام خميني در چهل حديث مي فرمايد: ( از اموري كه انسان بايد ملتفت آن باشد , اين است كه دروغ به عنوان شوخي و مزاح هم در اخبار از آن تكذيب [و نهي]شده است و تشديد در امر[به ترک] آن گرديده و علما فتواي به حرمت آن نيز مي دهند.)) (3پاورقي:1 - اصول کافي، ج4، باب الکذب، ح11.2 - اصول کافي، ج4، باب الکذب، ح2.3 - چهل حديث ، ص 472. * با استفاده از آرشيو مرکز ملي پاسخگويي ديني : http://www.pasokhgoo.ir