با عرض سلام و ارادت؛ در خصوص اين سوال بايد گفت: اگرچه خداوند علم و آگاهي داشته كه شيطان پس از ساليان دراز از حالت عبوديت و بندگي خارج شده و حالت تمرّد و نافرماني مي گيرد، اما علم الهي به عبادت و اطاعت شيطان در ابتدا و تمرّد او پس از آن، موجب نمي شود كه آفريده نشود، و يا مورد امر و نهي قرار نگيرد ؛ و اين در حالي است كه اقتضاي فيض الهي، بهره مندي هر موجودي است كه امكان وجود او در عالم آفرينش است. همان گونه كه در مورد برخي از انسان ها و تمردشان از عبادت به معصيت، همين سخن را مي توان گفت.ابليس كه از جنيان است، همانند انسان ها با اختيار و حق انتخاب آفريده شد. او در ابتدا عبوديت و اطاعت را پذيرفت اما در نهايت تمرد و نافرماني نمود و انحرافش بر اثر خواست خودش بود و علم خداوند به اين كه شيطان با اين همه عبادت، حالت تمرد و نافرماني مي گيرد، تأثيري در اختيار و عدم اختيار شيطان ندارد، بله خداوند از ابتدا مي دانست كه شيطان بعد از اين عبادت و بندگي، با اختيار و ارادة خود از مسير بندگي خارج مي شود، اما سقوط و ورود به جاده انحراف و ذلّت، معلول اراده و اختيار خود او است، همان گونه كه در مورد انسان ها اين حكم جاري است. اين نگاه به وجود شيطان از زوايه نگاه به خود او است، بدون در نظر گرفتن نسبتي كه با انسان ها دارد و انسان ها را گمراه نموده و از مسير خداوند باز مي دارد.بنابراين نگاه خداوند علم داشته كه شيطان بعد از اين همه عبادت، از مسير حق منحرف مي شود، ولي انحراف با اراده و اختيار خود شيطان انجام گرفته است و علم خدا هيچ نقشي در اختيار نداشتن شيطان ندارد. شيطان مي توانست در ادامه راه بندگي را طي كند، ولي خود اين راه ناشايست را انتخاب كرد.(1)همان گونه كه در مورد انسان هايي كه از جاده حق با سوء اختيار خود منحرف مي شوند، اين سخن جاري است. اما در نگاه نسبت شيطان با انسان، اگر چه وجود شيطان براي كساني كه فريب او را خورده و از راه خدا باز مانده اند و دعوت شيطان را لبيك گفته و به نداي پيامران الهي و خداوند پاسخ نداده اند، شر و وسيلة گمراهي محسوب مي شود، اما براي مؤمناني كه فريب او را نخورده اند، آزمايشي است كه موجب سربلندي مؤمن و ارتقاي مرتبه و كمال انسان مي شود. از طرف ديگر يكي از ابزارهاي آزمون الهي است، همانند نفس اماره در وجود انسان.1. تفسير نمونه، ج 1، ص 4 ـ 193.با استفاده از آرشيو واحد پاسخ به سوالات ديني پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي: http://www.pasokhgoo.ir